Kaynaklara göre 1331 tarihinde Kayseri’de doğmuştur. Anadolu'nun islamla tanıştırılması için gelen Horasan Erenlerinden Şemseddin Musa Kayseri'nin oğludur. Seyyid olup soyu 24. kuşaktan İslam peygamberi Hz Muhammed (S.A.V)’e dayandığı rivayet edilir. 

Asıl adı Şeyh Hâmid Hâmid’ûd-Dîn-i Veli’dir. İlk tahsilini babası Şeyh Şemseddin Musa Kayseri'den almıştır. Bilge kişiliği olan Şeyh Hâmid-i Veli, ilim alanındaki çalışmalarını Şam, Tebriz ve Erbil’de sürdürmüştür. Beyazıd-ı Bestami’nin ruhaniyetinden mânevi terbiye almıştır. Safev’îyye Tarikâtı'nın Anadolu’ya yayılması, muhtemelen Hoca Alâ-ad-Dîn Ali Erdebilî’nin zamanında Şeyh Hâmid-i Veli ile olmuştur.

Dini ve dünyevi ilimlerle ilgili onay alarak, doğru yolu gösterme vazifesi için Bursa’ya yerleşerek irşada başlamıştır. Bursa'da çilehanesinin yanında yaptırdığı ekmek fırınında somun pişirip sokak sokak dolaşarak ve “mü’minler, buyurun somunlar” diye seslenerek fakir/fukaraya ücretsiz olarak, diğerlerine de çok düşük ücretle ekmek dağıtmıştır. Bu sebeple Şeyh Hamid-i Veli "Somuncu Baba" olarak tanınmıştır. 

Yıldırım Beyazıt’ın Niğbolu zaferinden sonra, “Allah'a şükür nişanesi" olarak Bursa Ulu Camii’ni yaptırmıştır. 

Cami inşaatı tamamlanıp da açılış günü geldiğinde Padişah Yıldırım Beyazıt Han ilk hutbeyi okuması için dönemin tasavvuf büyüklerinden Emir Sultan Hazretleri’ni görevlendirmiştir. Şeyh Hamidi Veli Hazretlerinin manevi yönünü Bursa’da ilk keşfeden kişi olan Emir Sultan Hazretleri, Sultanım aramızda bizden daha layık bir veli kul varken hutbe okumak bize düşmez deyip Somuncu Babayı işaret edince, Somuncu Baba görevden kaçamaz ve Ulu Caminin açılış hutbesini okur. Hutbede Fatiha Suresini 7 farklı şekilde tefsir eder. Hutbeyi dinleyen padişah başta olmak üzere tüm cemaat Şeyh Hamid-i Veli'den etkilenmiştir. 

Namaz sonrası Emir Sultan Hazretlerine “bizi neden ifşa ettiniz” diyerek sitem eder. Mânevi kişiliği ve bilgelik yönü ortaya çıkan Somuncu Baba (Şeyh Hamid-i Veli), şöhretten korktuğu için talebeleriyle birlikte Bursa'dan ayrılarak Aksaray’a gider.

Somuncu Baba Bursa’dan ayrılmıştır ama hem o dönemde kullandığı fırını hem de hayatı günümüze kadar unutulmamıştır. Hatta çarşı esnafının her sabah iş başı yaparken Hamid-i Veli Hazretlerinin ekmek dağıttığı yerde dua ederek işe başlaması tesirlerinin ne kadar etkili olduğunu göstermektedir.

Abdurrahman el-Askerî ise Somuncu Baba'nın Bursa’dan ayrıldıktan sonra Ceyhan Nehri’nin kenarında bulunan Kozan (Sis) Kalesi yakınlarındaki bir köyde yerleştiğini ve Hacı Bayram-ı Veli’nin de buraya gelip kendisini ziyaret ettiğini belirtmiştir. Burada bir süre kaldıktan sonra önce Şam’a gitmiş, buradan da Hac’ca giden Somuncu Baba, hac dönüşü Aksaray’a yerleşmiştir. Aksaray'da Hacı Bayram-ı Veli’yi dünyaya ve ahirete ait ilimlerde eğiterek yetiştirmiş, onu irşad vazifesi için o zamanlar bir Anadolu Kasabası olan Ankara’ya görevlendirmiştir.

Somuncu Baba Hac dönüşü tekrar Anadolu’ya döndükten sonra özellikle Kayseri, Bursa, Aksaray ve Darende olmak üzere bir çok merkezde talebe yetiştirerek İslam’a hizmet eden Şeyh Hamidi Veli Hazretleri ömrünün son kısmını daha önce de yaşadığı Darende’de geçirmiştir.

Kaynaklarda Hıdırlık mevkii adı verilen günümüzdeki Zaviye Mahallesi’nde Tohma Irmağı’nın yanına halvethanesini kuran Şeyh Hamidi Veli (Somuncu Baba) Hazretleri 1412 yılında Darende’de vefat etmiştir. Cenaze namazını talebesi Hacı Bayramı Veli kıldırmış ve halvethanesinin bulunduğu mekana defnedilmiştir. 

Vefatından sonra türbe haline çevrilen bu mekan zamanla cami olarak kullanılmaya başlanmıştır.

Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri’nin Darende’deki soyunu devam ettiren evlâdı Halil Taybi Hazretleri de babasının yanına defnedilmiştir. 

Bursa’da Ulu Camii’nin yapımı sırasında ekmek pişirip dağıtan büyük Evliya Somuncu Baba’nın fırınının içerisindeki, fırın ve çilehane kısmı restore edilerek 2016 yılında Ramazan’ın ilk gününde iftarla birlikte hizmete açılmış ve o günden beri misafirlerini ağırlamaktadır.

Günümüzde Darende’de bulunan ve külliye şeklinde hizmet veren Somuncu Baba Türbesi ve Külliyesi de her yıl binlerce misafir tarafından ziyaret edilmektedir.

Darende’de bulunan Külliye’de Şeyh Hamid-i Veli hazretleri ve oğlunun kabirleri bulunur. Külliye Somuncu Baba zamanında halvethane olarak kullanılmıştır. 2000’li yıllarda yapılan restorasyon sonrası şimdiki halini almıştır.

Darende İlçesi'nin Zaviye Mahallesi’nde bulunan Somuncu Baba Türbesi, Somuncu Baba Camii ve Balıklı Göl ile bir arada bulunur. Türbenin yapım tarihine ait bilgi bulunmamakla birlikte caminin minaresi 1686 tarihlidir. Caminin ortasında türbe bulunmakta ve onun içerisinde de Cumhuriyet devri ahşap işçiliği ile yapılmış bir sanduka yer almaktadır.

Türbeyi içinde muhafaza eden Şeyh Hamid-i Veli Zaviyesi’ne ait olan caminin yıkılması ile yerine bugünkü taş ve ahşap malzemeden inşa edilen cami yapılmıştır. Caminin güney yönünde, bugün kütüphane olarak kullanılan dikdörtgen bir oda vardır. Türbe içinde taş mimarili kabirler bulunmaktadır. Ayrıca caminin bodrum katında, Somuncu Baba Müzesi bulunmaktadır.

Somuncu baba türbesinde bir sır bulunur ki bu da “7” rakamıdır. Kubbe üzeri 7’gen piramit çatı ile örtülü; 1 doğu 1 batı ve 2 de kıbleye açılan pencereye ek, kubbe kasnağından 7 yüzeyinde şevli pencere vardır. Yedigen kasnak tromplarla birlikte kubbeyi taşımaktadır. Somuncu baba Bursa Ulu Cami minberinde ‘Fatiha’ suresini 7 ayrı yorumla açıklamış olduğu için 7 rakamında bir sır olduğu düşünülmektedir. Verilen örneklerde ise, dünyanın 7 günde yaratılması, göğün ve yerin 7 kat oluşu, haftanın 7 günü gösterilmektedir.