Gerçekten “Tek’lik” bilincinin zorlu?u, herhangi bir ?eyin varsay?lmas?n?n ya da yok say?lmas?n?n, o ?eyin varl?k ya da yoklu?unu kan?tlamada ortaya ç?kan zorlukla k?yasland???nda daha rahat kavranabilir. ?öyle ki, “La ilahe illa Allah/?lah yoktur, yaln?zca Allah vard?r” tümcesi bir olumsuzluk ilgeciyle ba?lar, sonras?nda ise kesinle?erek kan?tlama gerçekle?ir. ?lkesel olarak insan?n ak?lla kan?tlamay? kavramas?, yok sayma olgusundan daha kolay olup, zihnin i?leyi?i genellikle kan?ttan yok saymaya, bilinenden bilinmeyene, kolaydan zora do?ru kurguludur. Çünkü ak?lla herhangi bir ?eyi kan?tlamak, ya da herhangi bir ?eyin varl???n? kan?tlamak, yoklu?unu kan?tlamaya k?yasla daha kolay ve süreç bak?m?ndan daha k?sad?r. Nesnel varl?k dünyas?ndan hareketle anlat?lacak olursa, herhangi bir nesnenin varl???n?n kan?tlanma i?lemi, herhangi bir ?ekilde o nesnenin bulunup gösterilmesiyle tamamlan?r. Ancak durum yoklu?u ileri sürülen nesnenin yoklu?unun kan?tlanmas?na gelince, yeryüzünü ba?tan sona dola??p, öyle ya da böyle tüm varl?k dünyas? gözden geçirilip, o nesnenin yoklu?unun nesnel bir biçimde ortaya koyulmas? gerekmektedir. Söz gelimi ?ss?z bir adaya gelen herhangi bir ki?inin adada insan ya?ad???n? anlayabilmesi belki birkaç ayak izini görmesiyle çözülebilir. Ancak adada hiç kimsenin ya?amad???n? ya da ya?am?yor oldu?unu söyleyebilmesi, adan?n her kar?? topra??n?n görülüp incelenmesine ba?l?d?r. Dolay?s?yla, yok oldu?unun ya da yoklu?un kan?tlanmas?, varl???n kan?tlanmas?na k?yasla daha zor ve uzun bir süreci içine almakta ve olanak alan?n? olabildi?ince daraltmaktad?r. ?slam dü?ünürlerinin, “vahdaniyet/ Allah’?n Tek’li?i” sözlerinde “Tek’li?i”, gerek kendine özgü özelli?i ve gerek edimsel olarak ay?rm?? olmalar?, “Tek’lik” bilincindeki “yok sayma” alan?n?n geni?li?ini ve “Tek’lik” gerçe?inin yaln?zca kan?tlamaktan olu?mad???n? göstermesi bak?m?ndan önemlidir. “La ilahe illa Allah/?lah yoktur, yaln?zca Allah vard?r” tümcesinin “yoktur” ilgeciyle ba?lamas? do?al olarak süreci hem zorla?t?rmakta, hem de süreci uzatmakta ve “Tek’lik” boyutunu oldukça geni?letmektedir. Yok saymaya ili?ikli ilah olmas?, olabilir olan her ne varsa her ?eyi yok saymak süzgecinden geçirilmesi gerekti?ini içeren “Tek’lik” kavram?; bireyin üzerindeki bask?nl???, kabulle ve do?rulamayla ne kadar büyük bir inançsal sorumlulu?u yüklendi?ini ortaya koyar. Bu ba?lamda, “ar?nma ve temizlenme; süslenme ve güzelle?meden öncedir” sözü, akl?n ve duygunun, yok saymak arac?l???yla Allah’dan ba?kas?na ilahl?k ve kullu?a ait olumsuz durumlar ile ögelerden ar?nman?n, Allah inanc?n? sa?lam bir temel üzerinden kurman?n ve yerle?tirmenin gereklili?ini gösteren özlü bir anlat?m biçimidir.

Sonuç olarak, d??ar?daki nesnelere yüklenen ilahl?k, asl?nda insan?n bilincinde sakl? ya da gizli kalm?? ilahl?k varsay?m?n?n mant?ksal olarak ortaya ç?km?? dolayl? bir yans?mas?d?r. ?nsan bilincinde yerle?en “heva” adl? bu ilah?n d??a yans?mas?, bazen d??sal ilahlar edinmek suretiyle gerçekle?irken, bazen ise Firavun gibi aç?ktan aç??a kendi ilahl???n? duyuru biçiminde görünmektedir. E?itilmemi? ve temizlenmemi? cisimsel istekler ve özellikle sahiplik ve güç tutkusuyla beslenen “heva”, sonuç olarak zihinde bir tasar?ma dönü?erek gerçekçi bir konumda kendi ilahl???n? onaylamaya kadar gidebilmektedir. ?nsana dü?en sorumluluk, zihinde olu?an kuruntuya ve hayale dayal? bu ilahl?k dü?üncesinden, Allah’?n elçilerine bildirdi?i bilgi ve bu bilginin insanl?k için en önemli boyut kazanan biçimi olan Muhammedi ya?ant?n?n öncülü?ünde kurtulmakt?r. Buradaki amaç, “La ilahe illa Allah/?lah yoktur, yaln?zca Allah vard?r” tümcesinde kastedilen yoklu?un, d??sal boyutta gerçekle?en bölümünü, zihinsel boyuttaki dü?ünsel bölümüyle tamamlamakt?r. D??sal ilahlar? yads?mak kesinlikle önemli bir inançsal yükümlülüktür; ancak as?l sorun d??ar?da ilah say?lan nesnelerin kayna??n?n içerideki özvarl?k olarak nefisten do?du?unun bilinciyle, “La ilahe illa Allah/?lah yoktur, yaln?zca Allah vard?r” sözünü maddenin ötesine ta??yarak zihinsel ve dü?ünsel bir olguya dönü?türebilmektir. Öncelikle varsa d?? dünyada bulunan ilahlar?n, ard?ndan Allah’?n elçilerine bildirimlerinin yönlendirdi?i bilgisel ve dü?ünsel donan?mla benlik ve büyüklük boyutunu olu?turan heva olgusundan gelen iç dünyadaki ilah?n yok say?lmas? as?ld?r. Böylece sonunda eri?ilecek gerçek bir ilahl?k dü?üncesi, asl?nda insan için do?ru bir Allah dü?üncesinin esas?n? olu?turmaktad?r. Buna göre “Tek’lik” bilinci; d?? dünyadaki nesneler ile “?lah” aras?ndaki çoklu?u birlemenin yan?nda, iç dünyada varl?k bulan “heva” adl? ilah ile Allah aras?ndaki ikilik anlay???n? gerçekten teklik boyutuna indirilmesini ön görmektedir.

Tüm insanl???n, “Allah’?n Tek’lik Boyutu” bilincine eri?erek, bu anlay??a kar??tl?k olu?turan “?irk” anlay???ndan bilinçsel olarak kurtulmas? dileklerimle, her ?eyin do?rusunu bilen Allah’a s???n?r?m...