?talya'da COVID-19 salg?n?ndan en fazla etkilenen Lombardiya bölgesindeki bir anesteziyoloji uzman? olan Dr. Maurizio Cecconi, bugün tüm dünyay? ?u sözlerle uyard?:

"?lk yo?un bak?m vakam?z 20 ?ubat'da atipik zatürre ile ba?vuran 30 ya?lar?nda herhangi bir seyahat hikayesi olmayan bir erkekti. Bunun ard?ndan sadece 24 saat içinde test edilen 36 ki?i daha pozitif sonuç ald?. ?lerleyen günlerde yo?un bak?m ihtiyac? olan vaka say?s? birden katlanarak ilerledi."

Bu çok ciddi haz?r olun!
"?u an bölgede 4 bini a?k?n yo?un bak?m ihtiyac? olan vaka varken bizim yatak kapasitemiz sadece 700-800 civar?nda. Üstelik bu yataklar normal zamanda neredeyse dolu. ?u anda ihtiyac? olan herkese yo?un bak?m yata?? vermeye çal???yoruz ancak ek yard?m olmazsa, gelecek hastalarla birlikte yak?n zamanda dizlerimizin üstüne çökece?iz. Sak?n bu salg?n? küçümsemeyin. Bu grip de?il. Bu ciddi. Haz?r olun!"

Vaka say?lar?nda inan?lmaz art??
Çin'in Vuhan kentinde Ocak ay?nda ba?layan yeni koronavirüs (SARS-CoV-2) kaynakl? salg?n, 13 Mart tarihi itibariyle Türkiye'nin de içinde bulundu?u 123 ülkeye yay?lm?? durumda. Çin'den sonra en sert bicimde etkilenen ?talya'da 13 Mart itibari ile toplamda 17 bin 660 COVID-19 hastas? bulunurken, 1.266 ki?i hayat?n? kaybetmi? bulunuyor.

Türkiye ?u an tespit edilen be? vaka ile nadir (sporadik) vakalar?n oldu?u ülkeler kategorisinde. Bu a?amada tan? konulan ki?ilerin ço?unun yurtd??? seyahat öyküsü veya tan? alm?? ki?iyle temas? bulunuyor ve virüsü nereden edindikleri kolay tespit edilebiliyor.

Ülkelerin gelmesinden endi?e duyulan son a?ama ise seyahat geçmi?i veya ba?ka hasta ile temas? bulunmayan vakalar?n toplumda yayg?n bir ?ekilde görülmeye ba?lamas?.

Dünyadaki veriler özellikle Güney Kore, ?ran, ?talya ba?ta olmak Avrupa ve Amerika'da toplum içerisinde uzun süredir süregiden ve seyahat ba?lant?s? olmayan salg?nlar oldu?unu gösteriyor.

Bu asl?nda koronavirüsün çok h?zl? yay?ld???n?, seyahat k?s?tlamalar?n?n ve havaliman? taramalar?n?n ba?ka ülkelere bula?mas?n? bir nebze azaltsa da salg?n? durdurmakta yetersiz kald???n? gösteriyor.

H?zl? yay?lmas?n?n en büyük nedeni: Hafif belirtiler
Koronavirüsün bu kadar efektif ve h?zl? yay?lmas?n?n en önemli sebeplerinden birisi ço?u bula??c? hastan?n bu enfeksiyonu hafif geçirmesi.

Ba?ta öksürük, yüksek ate? olmak üzere gribe benzer belirti gösteren bireyler, hastal??? zatürre olmadan ayakta atlatabiliyor.

Geni? bir salg?na kar?? haz?rl?kl? olma gereklili?inin en büyük sebeplerinden birisi ise hastal???n seyrinin genç hastalarda dahi çok ciddi seyredebilmesi.

Hastalar?n 5'te 1inin hastanede tedavi görmeye ve 10'da 1inin de yo?un bak?ma ihtiyaç duymas?. Mesela ?talya'da ?u anda 13 bin yo?un bak?ma ihtiyaç duyan hasta olmas?na ra?men yo?un bak?m kapasitesi bunu kald?racak durumda de?il. ?talya'n?n en zengin bölgelerinden biri olan Lombardiya'da ya?ananlar? göz önüne al?rsak, bu durum iyi bir ekonomisi ve sa?l?k sistemi olan ülkelerin dahi salg?n?n h?zla yay?lmas? ve yo?un bak?m ihtiyac?n?n bir anda artmas? durumunda ayni zorluklarla kar??la?abilece?ini gösteriyor.

Yay?lman?n merkezi Avrupa
13 Mart'ta, Dünya Sa?l?k Örgütü pandeminin yeni merkezinin Avrupa oldu?unu duyurdu. ?u an Avrupa'da dünyan?n geri kalan?ndan (Çin hariç) daha fazla vaka ve ölüm bildirilmi? durumda. Ço?u Avrupa ülkesi art?k toplum içerisinde salg?n oldu?unu kabul ederek, seyahat hikayesi olmaks?z?n, gribal enfeksiyon ve zatürre ile hastaneye gelen hastalar?n hepsini test etmeye ba?lad?.

Ço?u ülke ise, ?talya'daki durumla kars? kars?ya kalma ihtimaline kar??n, sa?l?k sistemi, yo?un bak?m ve test kapasitesini h?zl? bir ?ekilde artt?rmaya ba?lad?.

?imdiye kadar olan veriler bir hasta tan? ald???nda ülkede daha birçok vakan?n olmas? ihtimalini gösteriyor ve dünyadaki yay?l?ma bak?ld???nda her ülkede, ülke içerisinde devam eden salg?n?n olma ihtimali oldukça kuvvetli.

Test say?s? artarsa engelleme ihtimali de artar
Tan? alan vaka say?s? ise belli bir ölçüde, ülkelerin ne kadar test yapt??? ile do?ru orant?l?. Mesela milyonda 4 bin 99 ki?iyi test eden Güney Kore ve milyonda 1.005 ki?iyi test eden ?talya birçok vakay? bulmay? ba?arm?? durumda.

Bu da al?nabilecek en önemli halk sa?l??? tedbirlerinden birisi çünkü ne kadar çok test yap?l?r ve ne kadar çok vaka tespit edilirse, vakalar?n temaslar?na karantina uygulanarak, salg?n?n yay?l?m?n? önlemek de o ölçüde mümkün olur.

13 Mart tarihli Dünya Sa?l?k Örgütü bas?n aç?klamas?nda Genel Direktör Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus ?u ifadeleri kulland?:

"Nerede oldu?unu bilmedi?iniz bir virüsle sava?amazs?n?z. COVID-19 yay?l?m zincirini k?rmak için tespit edin, izole edin, test edin ve tedavi edin. Buldu?umuz ve tedavi etti?imiz her vaka hastal???n yay?l?m?n? k?s?tlayacak."

Aktif test, tan? ve temas izleme d???nda, Çin'de ve ?talya'da ?ehirleri kapatmaya kadar giden önlemler al?n?rken, Güney Kore gibi ülkeler bu riski çok fazla test yaparak, vaka temas? ve belirtileri olan insanlar? izole ederek ve sosyal mesafe koyma önlemlerini halka aç?kça anlatarak önlemi? oldu. Güney Kore'nin demokratik ve kat?l?mc? yan?t? çok k?sa süre içerisinde yeni vaka say?lar?n?n dü?ü?e geçmesini sa?lad?.

Bu süreçte Güney Kore do?rulanm?? vakalar?n temas takibini çok ba?ar?l? bir ?ekilde gerçekle?tirirken, halk? da sürekli olarak yap?lan test say?s?, do?rulanm?? vaka say?s?, kaç ki?inin hastanede oldu?u ve taburcu edildi?i hakk?nda ?effaf bir ?ekilde bilgilendirdi.

?ran ve ABD örnekleri
Güney Kore'nin bu çabalar?n?n yan?nda, kom?u ülkemiz olan ?ran yetersiz test kapasitesi ve eksik önlemlerin ne kadar ölümcül sonuçlara yol açabilece?ini gösterdi. Salg?n?n ölümlerle ba?lam?? olmas? o zamana kadar ülke içerisinde yüzler hatta belki de binlerce insan?n enfekte oldu?una bir i?aret. Bakanl???n salg?n? yeterince ciddiye almamas? ve ard?ndan vatanda?lara kar?? ?effaf bilgi payla??m?nda bulunmamas? da gidi?ata yard?mc? olmad?.

Buna benzer olarak, Türkiye'nin ald??? tedbirlerin benzerini almas?na ra?men yayg?n bir salg?nla kar?? kar??ya olan Amerika Birle?ik Devletleri var. Amerika'n?n salg?na yan?t vermesinin önündeki en büyük engel ise test kapasitesinin yetersiz olmas? ve bunun yan?nda halk?n yeterince bilgilendirilmemesiydi.

Avrupa'ya bakt???m?zda ise ço?u ülkenin Çin'den gelen uçaklar? salg?n?n ba?lad??? ilk andan itibaren durdurmas?, riskli ülkelerden gelenleri karantinaya almalar? ve ?üpheli hastalar? test etmelerine ra?men ?talya öncülü?ünde toplum içerisinde yayg?n bir salg?n oldu?unu görüyoruz. Bu süreç gösteriyor ki her ne kadar gerekli tedbirler al?nsa da bu virüs h?zl? yay?l?yor ve birçok hastada a??r hastal??a yol açt???ndan ötürü sa?l?k sistemlerini felç edebiliyor.

Dünya Sa?l?k Örgütünün salg?n durumunu s?n?fland?rmas?n?n amac? ülkelerin bulunduklar? a?aman?n fark?nda olup ona yönelik önlemler almalar?. Türkiye'nin bulundu?u a?amada hedeflenen ise bula?may? önlemek ve virüsün ileri yay?l?m?n? engellemek. Bu do?rultuda yap?lmas? gerekenler aras?nda sa?l?k sistemini geni? çapl? bir salg?na haz?r hale getirmek, test ve tan? kapasitesini yükseltmek, yeni ortaya ç?kan vakalarla temas etmi? ki?ileri tespit etmek ve aktif sürveyans sistemleri olu?turmak var.

?effafl?k çok önemli
?ngiltere'de yap?lan 'BBC Pandemic' çal??mas?, salg?n?n ana sürükleyicisi olan 20-50 ya? aras?ndaki bireylerde etkile?imin en fazla i?te ve ev d???nda oldu?unu gösterdi.

Bu sebeple çal??anlara izin almada kolayl?klar sa?lanmas?, i? yerleri ile alakal? önlemlerin al?nmas? ve ev d???ndaki etkile?imin minimize edilmesi de büyük önem ta??yor.

Dünya çap?ndaki bu örnekler, çok önemli bir detay?n daha önemini hat?rlat?yor bize; ?effafl?k. Toplumun ya?am?n? ilgilendiren bir konuda bu sürece tam kat?l?m? için süreçten haberdar edilmesi ve önerilen tedbirlerin toplum taraf?ndan kabul edilmesi için de kar??l?kl? bir güven sa?lanmas? salg?n?n yönetiminde az?msanmayacak öneme sahip.

Kaynak: BBC