Gagavuz yada Gagauz ad? ilk defa 1817 tarihli Rus nüfus say?m?ndaki belgelerde geçmektedir. Türkiye’de ve dünyada daha çok Gagauz ?eklinde kullan?lmaktad?r. Türkiye'de ilk olarak ?stoyan Cans?zov'un "Balkan ?ib-i Ceziresinde Türkler" (Tarih-i Osmanî Encümeni Mecmuas?, c.17, ?stanbul 1328) adl? makalesinde Gagavuzlardan bahsedilmi?tir. 

Gagavuzlar hakk?nda ilk önemli bilgileri veren Ya?ar Nabi Nay?r, Türk Gagauzlar olarak kaydetti?i Gagauz ad?n?n, Gök sözcü?ünden gelen Gaga sözüyle O?uz ad?n?n birle?mesinden meydana geldi?ini, bunun için de bu Türklere Gök-O?uz denilebilece?ini söyler. Ya?ar Nabi Nay?r'?n bu ?ekilde ortaya att??? Gök-O?uz ad?, yak?n dönemlere kadar popüler bir adland?rma olarak kullan?lm??t?r.

Gagavuzlar bugünkü Moldova Cumhuriyeti’nde, ba?ta Gagavuzya olmak üzere kuzeydo?u Bulgaristan, Ukrayna, Romanya ve Yunanistanda ya?ayan, ço?unlu?u Ortodoks Hristiyan olan bir Türk toplulu?udur.

Moldova’ya ba?l? bir özerk devlet bölge olan Gagavuzya’da ya?ayan Gagavuzlar?n Ülkeye ismini veren O?uz Türkü kökenli olduklar? ve Gagavuz kelimesinin de Gök-O?uz’dan türedi?i dü?ünülmektedir.

Bizans?n yaz?l? kaynaklar?nda O?uzlar 11. yüzy?lda Tuna nehrini geçip Balkanlardaki Makedonya, Yunanistan ve Bulgaristan'da yerle?en göçebe boylar? olarak kaydedilmi?tir.

11. yüzy?lda Balkanlara göç eden Gagavuzlar Ortodoks Hristiyanl???n? kabul etmi?ler ve daha sonra Osmanl? yönetimi alt?nda kalm??lard?r. 18. ve 19. yüzy?llarda Balkanlarda ba?layan ve ba??ms?z olma hedefini güden hareketler s?ras?nda Bulgarlar?n bask?s?na dayanamayan Gagavuzlar, 1750-1846 y?llar? aras?nda Tuna Nehri üzerinden Rusya'ya göç etmi?ler ve Tuna bölgelerine (1769-1791) ve günümüzde Prut ve Dinyester nehirleri aras?nda kalan Besarabya’ya (1801-1812) yerle?mi?lerdir. 

Osmanl?lar buraya “Uzi Eyaleti”, daha sonra da “Uzi Sanca??” dediler.

Moldova'da ya?ayan ve Türkçe konu?an, Ortodoks Hristiyan Gagavuz halk?n?n bir bölümü 19. yüzy?l?n ba??nda Türk-Rus sava?lar? s?ras?nda Bulgaristan'dan Moldova'ya gelmi? ve 1906 y?l?ndaki 15 günlük ba??ms?zl?k dönemi d???nda, s?ras?yla Rus, Romen ve Sovyet yönetimi alt?nda ya?am??lard?r.

Köylülerin ayaklanmas? sonunda Komrat Cumhuriyeti’nin ilan edildi?i 1906 y?l?ndaki 15 günlük ba??ms?zl???n d???nda Gagavuz halk?, Rusya ?mparatorlu?u, Romanya, Almanya (II. Dünya Sava?? döneminde) ve Sovyetler Birli?i'nin egemenli?i alt?nda kalm??t?r.

Sovyetler Birli?i'nde demokrasiye yönelik de?i?ikliklerinin ba?lat?ld??? 1980'lerin sonunda Gagavuz ayd?nlar? çevresinde yer alan millî bilinç yay?lmaya ba?lam?? ve Gagavuzlar?n kültür ve ekonomik sorunlar?n?n mevcudiyetini ileriye sürme imkân? ortaya ç?km??t?r. Gagavuz ayd?nlar?n?n faal üyeleri, di?er etnik az?nl?klar?n?n gayretlerini de birle?tirip 1988 y?l?nda "Gagavuz Halk? Hareketi"ni kurmu?lard?r.

1989 May?s ay?nda ilk kongresini yapan "Gagavuz Halk?" adl? hareket, güney Moldova'da ba?kenti Komrat olmak üzere kurulacak Özerk Gagavuz Cumhuriyeti'nin kendi kültürel ve ekonomik i?lerini büyük ölçüde kontrol etmekle birlikte, yine Moldova'ya ba?l? özerk bir yönetim talebiyle ilk önemli ç?k???n? yapm??t?r.

Gagavuzya'da Yönetim, Moldova Cumhuriyeti Anayasas?, "Gagavuz Yeri Özel Hukuki Statüsü" Kanunu, Gagavuz Ana Kanunu ve Gagavuz Halk Toplulu?unun ç?kard??? yerel kanunlara göre yürütülmektedir.

Gagavuzlara özel statü tan?yan yasaya göre, Millet Kongresi, kültür, bilim, e?itim, iskan, belediye hizmetleri, sa?l?k, spor, bütçe, ekoloji, finans ve ekonomi alanlar?nda Moldova Anayasas?'na ters dü?memek kayd?yla kanun yapmaya yetkili k?l?nm??t?r.

Özerklik Anla?mas? 23 Aral?k 1994’te imzalanm??t?r. Ba?kenti Komrat, nüfusu 350-400 bin kadard?r. Para birimi Moldova Leyi’dir. Ba?kent Komrat’ta Türkiye Cumhuriyeti’nin önemli ayni ve nakdi katk?lar?yla Komrat Üniversitesi kurulmu?tur.

Türkler, Çad?r-Lunga, Komrat, Volkane?; Be?-Göz (Kopkuy), K?pçak, Ta?l?k, Kazayak, Baurçu, Caltay, Kireyt-Lunga, Haydar, Tomay, Avdarma, Çok-Maydan (Karl?k), Dizgince, Kongaz, Kongazç?k, Ba?köy, Çe?me-köy, Tülü-köy, Bucak, Be?-Alma, K?ranlar, K?rbal? bölgelerinde, di?er bölgelere göre biraz daha yo?undur.

Gagauz halk?n?n ana geçim kayna?? tar?md?r. Koyun, s???r ve at yan?nda bu?day, m?s?r, meyve ve üzüm yeti?tirirler.

Gagavuz Özerk Cumhuriyeti ile ülkemizin ili?kileri oldukça iyi seviyededir.

Türkiye Cumhuriyeti Haziran 1994 y?l?nda Gagavuz Bölgesinin içme suyu ve sulama projesinin gerçekle?tirilmesi için 35 milyon dolarl?k kredi açm?? fakat, Moldova Parlamentosu söz konusu kredinin ancak 15 milyon dolarl?k k?sm?n? onaylam??t?r. Bu miktar ile Komrat ?ehrindeki içme suyu projesi tamamen ve Çad?r-Lunga projesi k?smen gerçekle?tirilmi?tir.

Moldova Cumhuriyeti'nin, ba??ms?z devlet olarak statüsü de?i?tirildi?i takdirde, Gagavuz halk? kendi kaderini tayin etme hakk?na sahiptir. Gagavuzya, siyaset, ekonomi ve kültür konular? ile ilgili sorunlar? Gagavuzya Özel Hukuki Statüsü Kanununun verdi?i yetkiler çerçevesinde ba??ms?z olarak çözmektedir. 

Gagauzya, kendi millî simgelerine sahiptir, armas?, bayra?? ve mar?? vard?r. Ancak Gagavuzya'n?n muhtariyetin getirdi?i tam yetkilere sahip oldu?unu söylemek güçtür. Örne?in hâlen kendi bütçesini yapamamakta, harcamalar?n? merkezi bütçenin izni dahilinde yapabilmektedir.

Son y?llarda ba?ta Türkiye Cumhuriyeti olmak üzere, tüm Türk Devletleri ile s?cak ve samimi ili?kiler kuran ve bu yöndeki çabalar? devam eden, hata kimi kez dinlerimiz/dini inançlar?m?z farkl? olsa da biz Türk karde?lerimizin her zaman yan?nday?z ?eklinde aç?klamalar yapan ve duru? sergileyen Gagavuz Türklerinin bu yakla??m? her türlü takdire ?ayand?r.

Gagauz Özerk Bölge Ba?kan? ?rina Vlah ?ubat 2021’de Türkiye’ye yapt??? resmi ziyarette Sn Cumhurba?kan?m?z taraf?ndan kabul edilerek bir dizi görü?melerde bulunmu? ve özellikle T?KA (Türk ??birli?i ve Koordinasyon Ajans?)’n?n bölgede gerçekle?tirdi?i birçok projeler, YTB (Yurt D??? Türkler ve Akraba Topluluklar? Ba?kanl???)’n?n Gagauz ö?retmenlere verdi?i e?itim vb destekleri ve Sn Cumhurba?kan?m?z?n kendilerine verdi?i destek için te?ekkürlerini ifade etmi?tir. Vlah, 19 Haziran 2021’de Antalya Diplomasi Forumu’nda Türk Devletleri Te?kilat? Genel Sekreteri Baghdad Amreyev taraf?ndan da kabul edilerek, görü?melerde bulunmu?tur.

Ayn? ?ekilde May?s 2023’ye yaz?lan seçimlerde seçilen yeni Gagauz Özerk Bölgesi Ba?kan? Yevgeniya Gutsul, ilk yurt d??? seyahatini Eylül 2023’te Türkiye’ye yapm?? ve D??i?leri Bakan?m?zla görü?melerde bulunmu?tur. Gutsul bu ziyaretinde, yap?lan di?er projeler ve desteklerin yan?s?ra, pandemi döneminde Türkiye’nin verdi?i ba?ta g?da ve sa?l?k olmak üzere, büyük deste?i ifade ederek, Moldova ve Gagauz Halk?n?n ?ükranlar?n? belirtmi?tir.