Çocukluğumuzda, tek televizyon kanalı olarak TRT’nin bulunduğu, yayınların gündüz birkaç saatten ibaret ve siyah beyaz olduğu yıllarda (1973-74’lerde), zaman zaman, mahallemizdeki televizyonu olan uzak komşumuza gidip izlediğimiz bir dizinin adı idi Robin Hood. 

Fakir fukaraya, garip gurabaya sahip çıktığı ve beraberindeki birkaç atlı arkadaşıyla zalimlere kök söktürdüğü olayları konu alan bu diziyi keyif alarak izlerdik. 

Ve henüz 9-10 yaşlarda olduğumuz o yıllarda (1973-74), bu tür dizilerin, kendi kahramanlarımızı unutturup İngilizin, fransızın, amerikanın, yahudinin vs vs yani kısaca emperyalizmin beyin yıkama amaçlı, subliminal mesajlar taşıyan sanal kahramanlardan oluşan, aynen rambo filmleri gibi, olduğunu anlayabilecek bilgide, kültürde ve yaşlarda da değildik tabi.

Gerçekte Robin Hood diye birisi gerçekten varmıdır yokmudur bilinmez, çünkü esasen bir ingiliz efsanesi yada hikayesinden/masalından ibaret olması da kuvvetle muhtemeldir. 

En çok yakıştırılan hikaye, bir Norman soylusu olan Fulk Fitzwarin ismindeki kişinin, zalim bir kral olan John’a başkaldırıp haydut olması ve etrafına topladığı taraftarlarıyla dağa çıkıp krala karşı mücadelesini anlatır. Ama neticede, yaşanmış muhtemel olaylardan derlenerek oluşturulmuş bir hikaye olduğu ağır basmaktadır.

Oysa, bu makalemizde konu edeceğimiz Atçalı Kel Mehmet tamamen yaşanmış bir hadisedir.

Atçalı Kel Mehmet, 1780 yılında Nazilli’nin Arpaz köyünde doğmuştur. Babası Hasan’ın genç yaşında ölmesi üzerine yetim kalır. Fakir ve fukara olan annesi, kendisine ve oğluna bakamayacak durumdadır.

Arpazlı beylerin ve ağaların yanında annesi ile birlikte karın tokluğuna ırgatlık yapmaya başlarlar.

Sürekli sövülen, dövülen ve aşağılanan Kel Mehmet, doğuştan kelliği nedeniyle ayrıca dertlidir.

Arpaz ağası tarafından kovulan ve sığınacak yeri olmayan Kel Mehmet, anasının bir tanıdığının bulunduğu Atça köyüne gelir, bu sıralarda 9-10 yaşlarındadır.

Atça köyünün ağası ve muhtarı olan Hacı Hüseyinoğlu Şerif Hüseyin ağanın yanında kır bekçiliği ve ırgatlık yaparken ağanın kızı Fatma’ya sevdalanır.

Anası aracılığı ile kızı babasından istemesi ve bunun köyde duyulması üzerine, Şerif Hüseyin ağa deliye döner. “Benim kızım ırgata mı kaldı” diyerek, Kel Mehmet’i döver, ağır baskı ve zulümler yapar, sürekli aşağılar.

Yoksulluğun ve kimsesizliğin yüzüne vurulması, yetmezmiş gibi bir de hor görülmesi ve aşağılanması Kel Mehmet’in gururunu kırmıştır.

Bir gün köy kahvesinde ağanın kahyası Mahmut ağa ve adamları tarafından saldırıya uğrayınca, çıkan arbedede Mahmut ağayı yaralar.

Köyde rahat bırakılmayacağını anlayan Kel Mehmet dağa çıkar. Artık yoksulların ve kimsesizlerin koruyucusudur.

Başta kendisi olmak üzere, aşağılanan ve ayaklar altına alınan kişilerin onurunu kurtarmak için, zor bir mücadeleye girişir.

Şerif Hüseyin Ağa,  Atçalı Kel Mehmet’in umudunu kırmak için, kızını Aydın’ın zenginlerinden Hasan adlı bir genç ile evlendirmek ister.

Bu girişiminden vazgeçmesi için Şerif Hüseyin’e haber gönderen Kel Mehmet, bir bağ eğlencesinde Hasan’ı dağa kaldırır.

Düğünden vazgeçmesini ister. Gönderilen fidye karşılığı Hasan’ı serbest bırakır.

Bu olaydan sonra Şerif Hüseyin Ağa ve Arpaz beyi Osman bey, Atça’lı Kel Mehmet Efe’yi öldürmesi için Uzun Efe ile anlaşırlar.

Atçalıyı bir türlü ele geçiremeyen Uzun Efe, köşkte oturan Atçalının anasına baskı yapar, rahat vermez.

Bunun üzerine Atçalı Kel Mehmet Efe köşkü basarak Uzun Efe’yi öldürür.

Efe’nin git gide yaygınlaşan saygınlığından ve etkinliğinden ürken ve korkan ağalar, beyler Atçalıyı ortadan kaldırmak isterler.

Ünü bölgeye yayılan Atçalı Kel Mehmet Efe, dağa çıkışından bir kaç yıl sonra affa uğrayarak tekrar düze (ovaya) iner.

Ancak yapılan baskılar nedeniyle ve bir gün pusuya düşürülüp öldürüleceği endişesiyle tekrar dağa çıkmak zorunda kalır.

Bu arada, devlet otoritesinin zayıflaması ve halkın devlet yönetiminden ve yöneticilerinden ziyade, Atçalı Kel Mehmet’e itibar etmeye başlaması nedeniyle, mevcut yönetim, bu başkaldırıştan rahatsız olmaktadır. 

Aydın hapishanesini basarak arkadaşlarını kurtarması, Atçalı Kel Mehmet’in ününü iyice arttırmıştır.

Atçalı Kel Mehmet Efe ve zeybekleri artık yoksul halk için bir umut, bir kurtarıcıdır.

Bölgenin kötü yönetimi, zalim ağalar, yapılan haksızlıklar karşısında diğer Efeler Kel Mehmet’in etrafında toplanarak yönetime karşı ayaklanırlar ve Aydın vilayetini basarak yönetimi ele geçirirler. Yıl 1829’dur.

İzmir İhtisab Nazırına (şehrin güvenliği, kamu düzeninin sağlanması, vergilerin tarih, tahakkuk ve tahsili gibi konularda yetkili yerel makam) yazdığı mektupta, “Benim garazım fukarayı ezenleredir. Amacım, fukarayı, garibanı ve kimsesizleri ezenleri ezmek, garibana ve kimsesizlere sahip çıkmaktır” demektedir.

Yönetimi süresince zenginlerden ve tefecilerden aldığı paraları yoksullara ve düşkünlere dağıtmış, yol, köprü, çeşme gibi hayır işlerinde kullanmıştır.

Yaptırdığı bir çeşmenin kitabesine “Su elin, Çeşme elin, Tekne Atçalı Kel’in” diye yazdırarak halkın sevgisini kazanmıştır.

Kendi adına bir mühür bastırarak üzerine “Vali-i Vilayet, Hademe-i Devlet, Atçalı Kel Mehmet”. (Vilayetin valisi, Devletin hademesi, Atçalı Kel Mehmet) yazdırmıştır.

Bu arada anlı şanlı düğün yaparak Fatma ile de evlenir.

Ege bölgesinin önemli bir bölümünü ele geçiren Atçalı Kel Mehmet Efe ve zeybekleri Osmanlı yönetimini ciddi biçimde telaşa düşürmüş ihtilali bastırmak için Osmanlı güçleri saldırıya geçmiştir.

Dağlara ve köylere dağılan zeybekler yakalanarak cezalandırılmıştır. 

Atçalı Kel Mehmet Efe Aydın’ı tekrar almak için bir girişim daha bulunmuştur.

Ancak Aydın'ın  güneyinde bulunan, Tepecik köyü çatışmasında vurularak öldürüldüğünde 50 yaşındadır ve tarihler 10 Haziran 1830’u göstermektedir.

Atçalı Kel Mehmet’in Aydın ile Nazilli arasındaki Atça Kasabasında, 8 Temmuz 1969’da başlanılıp 27 Eylül 1979’da tamamlanan bir heykeli dikilmiş ve heykelin kaidesinde “Su elin, Çeşme elin, Tekne Atçalı Kelin” yazmaktadır.

Hayatının anlatıldığı ve 2017 yılında vizyona giren bir sinema filmi de yapılmıştır.

Allah rahmet eylesin, mekanı cennet olsun..