Moğol dili yaklaşık dünyada 6 milyon insanın kullandığı bir Altay dilidir. Standart Moğol dili, Halha Moğolcasına dayanmaktadır. Moğolistan’ın en eski yazısı Uygurca yazılmış olan Cengizhan’ın yeğeni adına dikilen Yesünke taşıdır. Ulu Ata Cengizhan’ın katkılarıyla Mogolca Uygur alfabesine uyarlanmıştır.Rivayetlere göre, yukarıdan aşağı yazılan ve 28 harften oluşan Eski Moğol alfabesi, 13. yüzyılda Cengiz Han’ın talimatıyla Tatatunga tarafından hazırlanmıştır ve alfabenin Uygurlardan alındığına dair görüşler mevcuttur.

Tarih boyunca bir çok alfabe kullanan Moğolların Kiril alfabesine geçiş dönemi 1930’ lara dayanmaktadır. Rusya ile yakınlaşma münasebeti ile Moğolca, merkezi Komünist partisinin kararı ile 1940 yılı itibarı ile Kiril alfabesi resmi olarak kullanması kararlaştırılmıştır. Bu durum Moğolistan’ın gerek eğitim sistemigerekse siyasi olarak SSCB etkisi altına girmesine neden olmuştur. Rusya ile Çin arasında bulunan Moğolistan, uzun yıllar Moskova’nın Pekin’e karşı bir tampon olarak kontrol etmesini istediğinden uzun yıllar 16. Sovyet Cumhuriyeti olarak görüldü.

1921’ de Sovyetler birliğinin desteği ile bağımsızlığı elde eden Mogolistan Uluslararası alanda tanınması 1945 yıllarına dayansa da 1961 yılında Birleşmiş Milletler örgütüne kabul edilmiştir.

1992 yılında ilk çok partili seçimler gerçekleştirilmiş, seçimlerin ardından devletin ismi “Moğolistan Cumhuriyeti” olarak değiştirilmiştir. Ülke bu tarihten itibaren dış dünyaya açılmaya başlamış ve demokratik süreçleri devam ettirmeyi başarmıştır.Sovyetler Birliği’nin yapısının degişim süresinde SSCB’den ayrılan Moğolistan dil köklerine yeniden dönmeye başladı.

Rus etkisinden uzaklaşan Moğolistan2025 yılında geleneksel alfabesini kullanma kararı almıştır. Milli Eğitim bakanlığı Moğol alfabe çalışmaları  hazırlıklarını başlatmış,  bilim, sanat, kültür alanında Moğol alfabesinin desteklenmesini ve yaygınlaşmasını ve elektronik ortamda kullanılmasını kurumlardan talep ederek bu konuda çalışmalarını hızlandırmıştır.

SSCB’den 28 yıl önce ayrılmış olan Moğolistan’da etkisi altında kaldığı zorunlu dil Rusça kaldırılmış ve İngilizce yabancı dil de tercih sırasına girmiştir.

Yeni nesil Moğol gençleri bu değişime açık olmasına rağmen bu reformun  aniden yapılması çok kolay değil, Moğolistan’da gurur duyduklarıokur yazarlık oranının %100 ‘lük oranına zarar vermemek için bu uzun bir süreç alacaktır. Moğolistan’ın kültürel zenginliğini ve Moğol kimliğinin öneminin farkına  varıp, bunu gelecek nesillere bu vesileyle  aktaracak olması diğer ülkelere örnek olabilecek çok önemli kültürel bir gelişmedir.

Bu reform sürecinde Moğolistan’da doğabilecek maddi ve manevi süreç zorluklarının kolaylıkla aşılmasını temenni ediyorum.

 Gencehan Tunay