Geçti?imiz hafta ?ran D??i?leri Bakanl??? sözcüsü; Çin ile içerisinde yüzlerce projenin de yer ald??? bir ekonomik anla?ma yap?laca??na dair sorulan soruya; “?ran diplomasisi için gurur anlar?ndan birisi olacak” diyerek cevap verdi. Asl?nda bu anla?man?n varl??? uzun zamand?r konu?uluyordu ancak net olarak teyit edilmemi?ti. ?ayet anla?ma hayata geçerse bölgesel hatta küresel anlamda çok önemli etkileri olacak. Peki, anla?ma neden bu kadar önemli ve neler içeriyor?

Bas?na s?zan taslaklara göre Çin'in ?ran'da bankac?l?k, telekomünikasyon, limanlar, demiryollar? ve onlarca di?er farkl? ba?l?kta önemli yat?r?mlar yapmas? planlan?yor. Taslakta havalimanlar?, h?zl? trenler, altyap? çal??malar?n?n yan? s?ra ?ran Körfezi’nde iki adet serbest ticaret bölgesi olu?turulmas? ve askeri i?birli?i ba?l?klar? da yer al?yor. Bununla birlikte Çin’de ?ran’dan önümüzdeki 25 y?l boyunca yüksek oranda indirimle petrol alacak ve esnek ödeme ko?ullar? ve farkl? para birimleri ile ödeme yapabilecek.

Anla?man?n olas? sonuçlar?na bakarsak; öncelikle anla?ma gerçekle?irse Çin’e Ortado?u’da güçlü bir aktör olman?n yolu aç?l?yor. Sadece Ortado?u’da de?il Orta Asya ve Kafkaslar içinde etkin olabilece?i bir pozisyona ta??yor. ?ran ise ekonomik anlamda büyük oranda rahatlarken Çin’in ülke içerisinde yapaca?? ve ?ran halk?n?n hayat?na do?rudan etki edecek projeler ile iç siyaset anlam?nda önemli oranda rahatlama imkan?na kavu?uyor.

Bu durum tabiî ki en fazla ABD’yi rahats?z ediyor. Anla?ma; ?ran’?n bölgesel rolünü belirlemek ve mevcut rejimi de?i?tirmek için büyük çaba harcayan, ekonomik yapt?r?mlarla ve çe?itli “istihbari” operasyonlarla iç ayaklanmalar? te?vik eden ABD’nin mevcut ?ran politikas?n?n sonu anlam?na gelebilir. E?er anla?ma tam anlam?yla hayata geçerse, ?ran’da önemli oranda ekonomik ve siyasi iyile?meler söz konusu olacak ki; bu ABD’nin en son isteyece?i ?eylerden bir tanesi… Bu sonuç özellikle AB ülkeleri olmak üzere ?ran ile ili?kilerini ABD’ye göre dizayn etme zorunlulu?u hisseden ülkeler içinde farkl? ad?mlar atmak noktas?nda cesaret zemini olu?turabilir ve orta vadede ABD’nin Körfez’de elde etti?i stratejik üstünlü?ü sarsarak Çin’in etkinli?inin artmas?na neden olabilir.

ABD’nin anla?may? engellemek için harekete geçece?i muhakkak. Zaten ABD D??i?leri Bakanl??? Sözcüsü’nün konu soruldu?unda verdi?i ?u cevap bunun ispat? niteli?inde. “ABD, dünyan?n en büyük terör sponsoru ?ran’a yard?m eden tüm Çin’li yetkililere ve ?irketlere bedel ödetmeye devam edecek”

Çin ve ?ran’?n kazan-kazan noktas?nda bu anla?madan geri ad?m atmas? söz konusu olmayaca??na göre ABD için iki seçenek ortaya ç?k?yor.

Birinci ve çok zay?f olan seçenek ?ran’a uygulad??? çe?itli yapt?r?mlardan geri ad?mlar atmak, Amerikal? ve Avrupal? ?irketlerin ?ran ile anla?malar yapmas?na izin vermek, tepki koymamak ve mevcut yönetimle ilgili keskin tavr?n? yumu?atmak.

?kinci seçenek ise Çin ve ?ran’?n dikkatlerini farkl? noktalara kayd?rarak süreci yava?latmak ve konjonktürün de?i?imi için yeni stratejiler geli?tirmek. Mevcut tavr?n? daha da sertle?tirerek sürdürmek.

Geçti?imiz günlerde bir anda yeniden gündem yap?lan “Güney Çin Denizi” anla?mazl??? ve Pompeo’nun yapt???; “Güney Çin Denizi ve Tayvan bo?az?nda Çin ile askeri bir çat??maya halk? haz?rl?yoruz” aç?klamas? ABD’nin ikinci seçene?i tercih etme niyetinde oldu?unun ilk emareleri…

Ekonomik gerekçelerle zaten uzun süredir aleni bir çeki?me halinde olan ABD ve Çin için yeni fay hatt? ?ran olacak.