İnsan iradesinin temelinde yatan en esaslı sır, yaradılışın ne olduğu üzerinedir.

İnsan varlığı, yeryüzünde vücut gösterdiği andan itibaren, doğayı ve kendini tanıma sürecine düşmüştür.

Varlığın ilk evrelerinden itibaren, ilk önce doğadan ve doğa güçlerinden etkilenen insanlık, kendi varlığını tanımlamanın ötesinde, hayatta var olabilme sürecini ilk elden tecrübe etmiştir.

Tecrübe edilen hayat, beraberinde düşünceyi tanımlama ve ruha yansıtma evresine taşımıştır insanı.

İnsan, zaman içinde evrilmeye ve evrilmenin dönüşümsel mekanizmasına tutulduğunda, düşüncenin ve düşünce eli ile var edebilmenin yollarını da keşfetmeye başlamıştır.

Bu keşfediş, insanlığın içinde bulunduğu derin karanlıktan uyandırmayı pekâlâ başarmıştır.

Ancak yüzyıllardan beridir, değişim ve dönüşümün esaslı gücü ile beraber her ne kadar evrilip gelişse de kendi varlığında tanımlı olan izahı görmemiştir insanlık.

Düşün hayatında gerek yazıları ve eserleri ile gerek filli eylem ve sözleriyle olsun pek çok eserler bırakmış olan düşünürlerin, insanlık mirasına bırakmış olduğu özsel yorumlamalar ve pratikler, insan bilincinde saklı olan sırrı henüz ortaya çıkarmış değildir.

Belkide insanlık, var olan bilinç pratiğini yaşamla bütünleştirmemiştir.

Oysaki tanım ve düşünce, sır dediğimiz özün arka perdesinde varlığını bizlere apaçık haykırmaktadır.

Sır, varlığı hiçlikten söze döken ve o sözü alıp ruhumuzun esaslı kimliğine bağışlayan yaratıcının kendisidir.

Yaşamın türlü evrelerinden sır perdesini aralamanın yolu ve izahıda, hiçliği bilmek ve tecrübe etmekten geçmektedir.

Sırrı ve hiçlik bilincini özümsediğinizde, aslında var olan her bir izahın ve yaşam şekillerinin ve doğanın ve ötesinde insanın, evren ile bütüncül olduğunu ve esas gözün yaratıcı olduğunu içselleştirirsiniz.

Nasıl ki, Fîhi Mâ-Fîh diyen Mevlana, ‘’ ne varsa içindedir’’ diyorsa, Hallâc-ı Mansûr’ da Ene'l-Hakk diyerek, hak olmanın özünü ve hiçlik bilincini tanımlamıştır.

İnsanlığın en bilinçsiz ve belkide en tanımsız olduğu evrenin ölüm evresi olmasına rağmen, hiçliğin ve öze dönmenin, öze bakıp öz ile bir düşünmenin sırrı,  bekâ billah diyebilmekten geçmektedir.

Beşeri iradeyi yaratıcının iradesinde eritmek ve onunla bütünleşip, Fenâ fillâh demenin yolu da yine bu hiçlik bilincinden kaynalıdır.

Şems-i Tebrizi’nin dediği gibi, insanı ayakta tutan benlik zannı değil hiçlik bilincidir.

Çünkü evrende var olan hiçbir şey, özden vareste değildir.

Bizden öncesi de yoktur sonrası da.

Fani hayat dediğimiz hayatlarımızda, zaman ve mekanın varlığı, esasında ilizyondan ibarettir.

Nitekim her doğan insan, ölmek için doğduğunu zanneder.

Oysaki yaşam hiçlikten gelmektedir.

Doğan ölür, ölen tekrar doğar.

Çünkü, her şeyi var eden sır, İkra diye başlattığı kelamı, vuslatla taçlandırılmaktadır.

Bu yüzdendir ki, varlığın hiçsel temelinin ulaşabildiği mevki, sırrın olduğu mevkidir.

Görülen ve ulaşılmaya çalışılan gayenin, var olan her bir düzenin, evrenin ve insanın tüm tanımlanmaları sırda saklıdır.

Sırrı gördüğünüzde, yaşamın da ölümünde onda saklı olduğunu keşfedersiniz.

Çünkü insan ve hiçlik oradadır.