Ruh Sürgünü'nü okuyorum NikolayBerdyaev'in. Uzun zamand?r elimde, bitirmek üzereyim. Dostoyevski'nin biyografisini yazm?? Berdyaev. Ender Gürol ?ngilizce'den çevirmi?, Dünya Kitaplar? yay?mlam??. Elimdeki nüsha Temmuz 2004 tarihli üçüncü bask?.

Bitirmek üzereyim dedim ya, "FedorMihailoviç Dostoyevski" ba?l?kl? 10. bölümdeyim. Buraya kadar Dostoyevski'nin ruh, insan, özgürlük, kötülük, a?k, devrim ve sosyalizm, Rusya, ?sa ve Deccal... ile ilgili görü?lerini müzakere eden Berdyaev, bu bölümde onun hayat?ndan kesitler sunar.

Dostoyevski'nin eserleri kadar hayli çalkant?lar içeren hayat? da geni? imkanlar sunar ondan el almak isteyene. ??te o imkanlar?n birisinden yararlanaca??z bu yaz?m?zda.

?nsanc?klar adl? ilk roman? Nekrassov, Belinnski gibi devrin ?anl? ?air ve ele?tirmenleri taraf?ndan takdirle kar??lanan ve genç ya?ta ?öhreti yakalayan Dostoyevski, k?sa bir süre sonra Gogol taklitçili?i ile yaftalan?r ve sosyal tecride maruz kal?r. Bu negatif ku?atmadan kurtulmak isteyen yazar, liberal fikirleriyle bilinen ve Çar I. Nikolay'a kar?? görü?ler geli?tiren bir gruba dahil olur. Bu ba?lamda Petraçevski adl? ki?inin evinde gizli toplant?lara kat?l?r.

Dostoyevski'nin bu toplant?lar?n?n sonuncusu 22 Nisan 1846'da gerçekle?ir. O toplant?dan dönü?te evine gelen jandarmalar yazar? tutuklay?p bir zindana götürürler. Siyasi nitelikte bir toplant?ya kat?lman?n suç olamayaca??n? dü?ünen yazar, serbest b?rak?lmay? hayal ederek dokuz ay orada kal?r. Nihayet 22 Aral?k sabah?na do?ru Petraçevski'nin toplant?s?na kat?lan bütün tutuklular bir papaz refakatinde hapishaneden al?n?r ve ?ehrin (Petersburg) me?hur Semionovski meydan?na, kendilerini bekleyen halk?n ve dara?açlar?n?n huzuruna getirilir. ?dama mahkum edilmi?lerdir ve i?te ?imdi infaz zaman?d?r. Dostoyevski "Olamaz, bizi kur?una dizemezler!" diye inildeyip dursa da, meydan cellatlara kalm??t?r ve mahkumlar birer iki?er direklere ba?lanmaya ba?lam??t?r.

?lk infaz gerçekle?mek üzereyken borazanlar?n sesi kesilir. Bu kez meydan ?mparator'un yeni emrine amade olmu?tur. Zalim Çar I. Nikolay, öldürme amiri olmaktan vazgeçip mahkumlar?n hayatlar?n? ba???lam??, onlar? Sibirya'ya dört ay sürecek a??r hapis cezas?na gönderme karar? alm??t?r.

Dostoyevski'nin o günlerde hapishane hücresinde yazd??? mektuplar?n birisinde yer alan ?u cümleler ne de anlaml?d?r: "Y?k?lmad?m, cesaretimi yitirmi? de?ilim. Hayat her yerde hayat, hayat denilen ?ey çevremizdeki dünyada de?il, kendi içimizde. Yan?mda daima insanlar olacakt?r, insanlar aras?nda, durum ne olursa olsun, insan kalmak, budur hayat?n gerçek anlam?..."

Ruh Sürgünü'nü okumay? tam da bu sat?rlar? okuyunca kestim. Nedeni belli: Dostoyevski'nin burada bana bir el uzatmas?. Bu eli tutmasayd?m, içimdeki insanl?k vicdan?n? öldürmü? olurdum. Bir iç cinayete imza at?p maktuller mezarl???na ölümler ta??maktansa, ?u sat?rlar? imzalay?p taze baharlar umut etmek daha cazipti. Umuda imza at?yorum.

Evet, Corona'n?n ölümcül ku?atmas? alt?nda can pazar? haline dönü?en dünyam?z, bugünlerde Çar I. Nikolay'?n hayat ba???lamas?ndan daha iyisini görmek hevesinde...

Ankara, 2 Nisan 2020