Kültür ve Turizm Bakanl???nca UNESCO’ya sunulan ve dünya miras? olman?n ilk ad?m? olan geçici listeye 16 Nisan’da kaydedilen “Beypazar? Tarihi Kenti-Ankara”, “?zmir Tarihi Liman Kenti-?zmir”, “Karatepe-Arslanta? Arkeolojik Alan?-Osmaniye”, “Koramaz Vadisi-Kayseri” ile “Zerzevan Kalesi ve Mithraeum-Diyarbak?r”, Türkiye’nin listedeki yeni kültür varl?klar? oldu. Dünya Miras Listesi’ne aday kültür varl??? say?s?n? 83’e ula?t?ran Türkiye’nin daha önce “Ceneviz Ticaret Yolu’nda Akdeniz’den Karadeniz’e Kadar Kale ve Surlu Yerle?imleri” dosya ad?yla geçici listeye kay?tl? varl?klar? aras?na ayr?ca ?zmir Çe?me ve Ayd?n Güvercinada Kaleleri de ilave edildi.

BEYPAZARI TAR?H? KENT?

Tarihi ticaret merkezini çevreleyen ve daha çok 19 ile 20’nci yüzy?l?n ba?lar?nda in?a edilen geleneksel evlerin yer ald??? mahallelerden olu?an Ankara’n?n Beypazar? ilçesi, ?nözü Vadisi ile dönemin ekolojik, çar??s?yla ekonomik, ev mimarisiyle teknolojik ve geleneksel k?yafetleriyle de sosyo-kültürel ko?ullar?n? ortaya koyuyor. Osmanl? ?ehircili?inin korunmu? bir örne?i olan tarihi kent, Selçuklu ve Osmanl? dini mimarisinin bozulmam?? ürünlerini, iç ve d?? mekânsal düzenlerini, malzeme özelliklerini, yap?sal unsurlar?n?, iç tasar?m ö?elerini ve do?aya uygun sokak dokular? ile geleneksel Türk evlerinin paha biçilmez örneklerini korudu?u için “Beypazar? Tarihi Kenti” olarak Dünya Miras Geçici Listesi’nde yer al?yor.

?ZM?R TAR?H? L?MAN KENT?

Osmanl? co?rafyas?nda bir liman kenti olarak geli?en ve Helenistik Dönem’den itibaren kesintisiz yerle?im merkezi olan ?zmir tarihi liman kenti, farkl? kültürel ve dini yap?lar?, hanlar?, arastalar?, pasajlar?, otellerle donanan ticari merkezi ve farkl? kültürlere ait mimari miras?n etkile?im içinde üretildi?i süreçleriyle listeye dâhil edildi.

KARATEPE-ASLANTA? ARKEOLOJ?K ALANI

Karatepe-Aslanta? arkeolojik alan?, Anadolu co?rafyas?nda Geç Hitit Dönemi’nde kurulan kent devletlerinden biri olan Adanava’n?n bir uç kalesi olarak görkemli suru ve sur kap?lar?yla dönemin savunma mimarl???n?n ünik bir örne?i olarak günümüze ula??yor. Arkeolojik alan Geç Hitit kale planlamas?n?n yan? s?ra an?tsal ve sanatsal de?eri olan kap? giri?leriyle de döneminin yüksek mimarl?k ve sanat anlay???n? sergileyen özgün bir örnek. Fenikece ve Luvice olarak tasarlanan çift dilli yaz?tlar? Karatepe-Aslanta?’? arkeoloji dünyas?nda öne ç?karan bir ba?ka özellik. Her iki kap?s?nda bulunan bazalt stel ve kabartmalar üzerinde hem Fenike alfabesi ile hem de Luvi hiyeroglifi ile yaz?lm??, bu dillerdeki en uzun iki dilli metin olan yaz?tlar Luvi hiyeroglifinin çözülmesinde önemli role sahip. Arkeolojik alanlarda yerinde koruma ve alan yönetiminin ilk örneklerinden birinin sergilenmesi aç?s?ndan da öne ç?kan alan bu niteliklerinden dolay? “Karatepe-Aslanta? Arkeolojik Alan?” olarak Dünya Miras Geçici Listesi’ne kabul edildi.

KOROMAZ VAD?S?

Kayseri’deki Koramaz Vadisi’nde binlerce y?ld?r ya?ayan insanlar?n kayalara oyarak mezar, mesken, depo ve ibadethane olarak kulland?klar? mekânlar günümüzde halen daha kullan?l?yor. Antik dönem yerle?imlerinin de yer ald??? vadi içerisinde say?lar? yüzlerce olan güvercinlikler, columbariumlar (Roma döneminde yak?lm?? bedenlerden kalan küllerin sakland??? toplu mezarlar), an?t mezarlar, tümülüsler, yer alt? savunma yap?lar?, ya?am alanlar?, ibadet alanlar? (antik tap?naklar ve kiliseler), a??llar, gözetleme noktalar? gibi çok say?da farkl? kullan?m amaçl? yap? bulunuyor. Birçok medeniyetin izine rastlaman?n mümkün oldu?u bölgede Hristiyanl???n serbest kalmas?yla beraber geç Roma veya erken Bizans’ta bu ma?aralar kilise olarak yeniden ?ekillendirilmi?. Selçuklu ve Osmanl? hâkimiyetiyle birlikte kiliselerin bir k?sm? yine dini yap? olarak kullan?lmaya devam edilirken, bu durum ise vadiyi oldukça de?erli k?l?yor.

ZERZEVAN KALES? VE M?THRAEUM

Askeri yerle?imi, yer alt? ve yer üstü yap?lar? ile dünyan?n en iyi korunmu? Roma garnizonlar?ndan olan Zerzevan Kalesi, insanl???n kültürel geli?imini olu?turan farkl? kültürel-inanç evrelerine ait izleri bir arada ta??yor. Buradaki Pagan ve H?ristiyan Roma’ya ait mimari yap?lar, döneminin bütün özelliklerini ve teknolojik geli?melerini yans?t?yor. Ayr?ca günümüze kadar Roma’n?n do?u s?n?r?nda bulunan tek Mithras Tap?na?? da burada yer al?yor. “Zerzevan Kalesi ve Mithraeum” da bu özellikleriyle geçici listede art?k dünya miras? olmay? bekliyor.

( Yunus Emre Kartal/?HA)