19 Kasım 2023'te Rotterdam'da gözlemlendiği gibi, farklı ülkelerdeki birçok Filistin yanlısı kişi, Başkan Biden'ın İsrail hava saldırılarına verdiği desteğin ardından Amerikan ürünlerini boykot etmeye başlıyor…

Geçtiğimiz günlerde Kahire'de bir akşamın ortasında, bir işçi boş bir McDonald's restoranındaki masaları temizledi. Mısır'ın başkentindeki diğer Batılı fast food zincirlerinin şubeleri de terk edilmiş görünüyordu.

Hepsi, 7 Ekim'de İsrail'in güneyindeki ölümcül Hamas saldırısından bu yana, İsrail'in Gazze Şeridi'ndeki askeri saldırısına ilişkin boykot kampanyasından etkilendi.

Batılı markalar Mısır ve Ürdün'de etkiyi hissediyor ve kampanyanın Kuveyt ve Fas da dahil olmak üzere diğer bazı Arap ülkelerinde de yayıldığına dair işaretler var.

Kampanyanın hedef aldığı şirketlerden bazılarının İsrail yanlısı duruş sergiledikleri algılanırken, bazılarının da İsrail'le mali bağları veya orada yatırımları olduğu iddia ediliyor.

Kampanyanın yayılmasıyla birlikte sosyal medyada boykot çağrıları da düzinelerce firma ve ürünü listeleyecek şekilde genişledi ve alışveriş yapanların yerel alternatiflere yönelmesine neden oldu.

Güvenlik kısıtlamaları nedeniyle insanların sokağa çıkma şansının çok az olduğu Mısır'da bazıları boykotu seslerini duyurmanın en iyi veya tek yolu olarak görüyor.

"Bunun savaş üzerinde çok büyük bir etkisi olmayacağını bilsem bile, farklı ulusların vatandaşları olarak ellerimizin kana bulanmış gibi hissetmememiz için yapabileceğimiz en az şeyin bu olduğunu düşünüyorum" dedi 31- yaşındaki Kahire sakini Reham Hamed, ABD fast food zincirlerini ve bazı temizlik ürünlerini boykot ediyor.

Ürdün'de boykot yanlısı sakinler, kıt olan müşterileri işlerini başka yerlere götürmeye teşvik etmek için bazen McDonald's ve Starbucks şubelerine giriyor. İzleyicilerin boykot etmesi istenen, İsrail askerlerinin tanınmış deterjan markalarıyla çamaşır yıkadığını gösteren videolar dolaşıma girdi.

Başkent Amman'da müşterilerin yerel markaları tercih ettiği büyük bir süpermarkette kasiyer olan Ahmad Al-Zaro, "Kimse bu ürünleri satın almıyor" dedi.

Salı akşamı Kuveyt şehrinde Starbucks, McDonald's ve KFC'nin yedi şubesini kapsayan bir turda bu şubelerin neredeyse boş olduğu görüldü. İsmini vermek istemeyen bir Starbucks çalışanı, diğer ABD markalarının da etkilendiğini söyledi.

Fas'ın başkenti Rabat'ta bir Starbucks şubesinde çalışan bir işçi, müşteri sayısının bu hafta önemli ölçüde düştüğünü söyledi. İşçi ve şirket herhangi bir rakam vermedi.

McDonald's Corp geçen ay yaptığı açıklamada, çatışmaya ilişkin tutumuyla ilgili yanlış bilgiden "dehşete düştüğünü" ve kapılarının herkese açık olduğunu söyledi. Mısır franchise'ı, Mısırlı mülkiyetinin altını çizdi ve Gazze'ye 20 milyon Mısır poundu (650.000 $) yardım sözü verdi.

Starbucks, kampanyayla ilgili yorum talebine yanıt vermedi. Ekim ayında güncellenen internet sitesindeki açıklamada, siyasi olmayan bir örgüt olduğu belirtilmiş ve İsrail hükümetine veya ordusuna destek sağladığı yönündeki söylentiler reddedilmişti.

Diğer Batılı şirketler Reuters'in yorum taleplerine hemen yanıt vermedi .

'Eşi görülmemiş bir tepki' 

Boykot kampanyaları, Filistin yanlısı duyarlılığın geleneksel olarak güçlü olduğu ülkelere yayıldı. Mısır ve Ürdün onlarca yıl önce İsrail'le barıştı ancak bu anlaşmalar halk arasında bir yakınlaşmaya yol açmadı.

Gazze'deki yetkililere göre protestolar aynı zamanda İsrail'in daha önceki saldırılardan daha yıkıcı olan, insani krize neden olan ve 13.300 sivilin ölümüne neden olan askeri operasyonuna yönelik artan öfkeyi de yansıtıyor.

İsrail, Hamas'ın 7 Ekim'deki saldırısında yaklaşık 1.200 kişinin öldürüldüğünü, yaklaşık 240 kişinin de rehin alındığını söyledi.

Arap dünyasının en kalabalık ülkesi olan Mısır'daki önceki boykot kampanyaları, Filistin liderliğindeki Boykot, Tecrit, Yaptırımlar (BDS) hareketinin savunduğu kampanyalar da dahil olmak üzere daha az etki yarattı.

"Gazze Şeridi'ne yönelik saldırının boyutu emsalsizdir. Bu nedenle, ister Arap sokaklarında, ister uluslararası düzeyde olsun, tepki eşi benzeri görülmemiş bir tepkidir” dedi BDS Mısır üyesi Hossam Mahmoud.

Bazı kampanyacılar, İsrail-Gazze çatışmasıyla ilgili bir gönderi nedeniyle işçi sendikasına dava açan Starbucks'ı öne çıkardı ve İsrail şubesinin ardından McDonald's, İsrail askeri personeline bedava yemek verdiğini söyledi.

Adını vermek istemeyen McDonald's'ın Mısır'daki kurumsal ofislerinden bir çalışan, Mısırlı franchise'ın ekim ve kasım satışlarının geçen yılın aynı aylarına göre en az yüzde 70 düştüğünü söyledi.

Çalışan, "Bu süre zarfında kendi masraflarımızı karşılamakta zorlanıyoruz" dedi. Reuters, çalışanın sağladığı rakamları hemen doğrulayamadı.

Starbucks ve McDonald's'ın tedarikçisi olan TBS Holding'in kurucu ortağı ve Mısırlı politikacı Sameh El Sedat, müşterilerinin talebinde yaklaşık yüzde 50'lik bir düşüş veya yavaşlama fark ettiğini söyledi.

Düzensiz alım 

Hedeflenen markaların kendilerini savunma ve özel tekliflerle işlerini sürdürme çabalarına rağmen, boykot kampanyaları Arap dünyası dışında da bazı durumlarda ilgi görmeye devam ediyor.

Müslümanların çoğunlukta olduğu Malezya'da, Malezya'nın idari başkenti Putrajaya'daki bir McDonald's çalışanı, şubenin yaklaşık yüzde 20 daha az müşteri gördüğünü söyledi; bu rakam Reuters'in hemen doğrulayamadığı bir rakam .

Araç çağırma uygulaması Grab da, CEO'nun eşinin ziyaretleri sırasında İsrail'e "tamamen aşık" olduğunu söylemesinin ardından Malezya'da boykot çağrılarıyla karşı karşıya kaldı.

Daha sonra gönderilerin bağlam dışına çıkarıldığını söyledi. Grab ve McDonald's'ın Malezya kolları boykot çağrılarının ardından Filistinlilere yardım bağışlayacaklarını açıkladı.

Bu ayın başlarında Türkiye Parlamentosu, Coca-Cola ve Nestle ürünlerini restoranlarından kaldırdı; parlamentodan bir kaynak, markalara karşı "kamuoyunun tepkisini" gerekçe göstererek, hiçbir büyük Türk şirketi veya devlet kurumunun İsrail ile bağlarını kesmediğini belirtti.

Boykotların uygulanması dengesiz bir şekilde gerçekleşti ve aralarında Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Tunus'un da bulunduğu bazı ülkelerde büyük bir etki görülmedi. Boykotların daha geniş bir takipçi kitlesine sahip olduğu yerlerde bile bazı insanlar bunun çok fazla etki yaratabileceğinden şüpheleniyor.

Kahire büfesinin sahibi Issam Abu Shalaby, "Eğer gerçekten bu insanları (Filistinlileri) boykot etmek ve desteklemek istiyorsak, silaha sarılır ve onlarla savaşırız... Aksi takdirde hayır" dedi.