Türk Dil Kurumu (TDK) 1945 yılından bu yana ‘Türkçe Sözlük’ alanında yürüttüğü çalışmalarını mobil platforma taşıdı. Türk dilinde yaşanan gelişmeleri, teknolojik imkânlara bağlı olarak sürekli geliştirmekte olan TDK, 2019 yılında başlattığı çalışmayı sonlandırdı ve TDK ‘taşınabilir cihazlar için Türkçe Sözlük’ü hizmete sundu. Hâlihazırda ‘sozluk.gov.tr’ adlı müstakil bir genel ağ adresinde hizmet veren ‘Türkçe Sözlük’ çalışmasını mobil uygulama olarak Android ve IOS sistemine taşıdıklarını duyuran TDK Başkanı Prof. Dr. Gürer Gülsevin, İhlas Haber Ajansı muhabirine açıklamalarda bulundu.

Gülsevin, “Türkçe Sözlük’ün 2011 yılında yapılan 11. son baskısını esas alan veri tabanı, Android ve IOS uygulama marketleri üzerinden ücretsiz olarak kullanıma sunulmuş durumdadır. Hem çevrim içi hem de çevrim dışı olarak kullanılabilen uygulama, kullanıcılardan gelen görüş ve öneriler doğrultusunda, çağımızın gereği olarak sürekli geliştirilecek, güncellenecektir” ifadelerini kullandı.

TDK Başkanı Prof. Dr. Gülsevin, TDK’nin ‘Türkçe Sözlük’ çalışmalarını 1945 yılından bu yana yürüttüğünü ifade etti. Sözlüğün, 2011 yılında yayımlanan güncel hâlinden esas alınarak mobil uygulamanın oluşturulduğunu aktaran Gülsevin, “Kullanıcıların çok iyi bildiği gibi TDK 1945 yılından bu yana ‘Türkçe Sözlük’ yayımlamaktadır. En son güncellenmiş hâli 2011 yılında basıldı. Basılmış olan sözlük ve TDK tarafından yayımlanan diğer sözlükler genel ağ ortamında da kullanıcıların hizmetine sunuldu. Geçtiğimiz yıl çok daha değişik bir sistemle, ilk defa olmak üzere sözlüğümüzü TDK’nin sayfasının içine koyduk ama çalışma şeklini ‘sozluk.gov.tr’ diye yeni bir adresle başka bir yere taşıyarak girenlerin de çok hızlı kullanabileceği bir yazılımla hizmete sunmuş olduk. Bundan sonra hedefimiz, 2011 baskısına dayanan ve güncellediğimiz sözlüğü, Android ve IOS uygulaması olarak da kullanıcıların hizmetine sunmaktı. Geçen sene başladığımız bu çalışmalar da içinde bulunduğumuz ay itibarıyla tamamlandı. Sözlüğümüzü bu uygulamalarda ücretsiz olarak indirebilecek, hem çevrim içi hem de çevrim dışı kullanılabilecek şekilde hizmete sunduk” şeklinde konuştu.

“ARTIK SAHİBİ GELDİ, ÖBÜRLERİNE GEREK KALMADI”

Mobil marketlerde bulunan benzer ‘Türkçe Sözlük’ uygulamalarının, TDK’nin veri tabanını izinsiz kullandıklarını belirten Prof. Dr. Gülsevin, yeni uygulamayla diğer sözlük uygulamalarının rafa kalkacağına değindi. Gülsevin, “Aslında içerik olarak diğer uygulamalardan ayrılmıyor. Şu anda aktif olarak kullanılan birkaç tane uygulamada, TDK’nin sözlüğünün veri tabanını çözmüşler ve bizim ‘Türkçe Sözlük’ümüzün veri tabanını kullanıyorlar. Biz, sözlüğün sahibiyiz, bu uygulamada yazılım da diğer yazılımlardan çok farklı. Ben arada bir diğer uygulamaları da kontrol ediyorum. 5-6 ay önce eksikliğini görüp güncellediğimiz bir tanıma bakıyorum, o uygulamalarda değişmemiş. Bizim diğerlerinden farkımız, sözlüğün hakiki sahibi olmamız. Gelen eleştiri ve önerilerle genel ağdaki sözlüğümüzü de sürekli güncelliyoruz. Aynı şey bu uygulama için de söz konusu. Bizim veri tabanımızı kullananlar bunu gerçekleştiremiyor. Artık sahibi geldikten sonra öbürlerine de gerek kalmamıştır” ifadelerini kullandı.

“GÜNDE 100 BİN KİŞİ SÖZLÜKTEN YARARLANIYOR”

Genel ağ üzerinden hizmet veren ‘sozluk.gov.tr’ kullanıcı verilerini de paylaşan Gülsevin, ‘Türkçe Sözlük’e günde 100 bin kişinin başvurduğunu belirterek, “Genel ağ sitesine Mayıs ayından beri 11 milyon 400 bin kişi giriş yapmış. Günlük giriş sayısı 100 bin. Yani bir günde 100 bin kişinin faydalandığı sözlükten söz ediyoruz. TDK’nin kendisinin olup kendisinin hizmete sunduğu elektronik sözlüğümüz. Bu sebeple de doğrudan tablet ve cep telefonlarından hızlı bir şekilde ulaşılabilecek” açıklamasında bulundu.

“TALEP OLURSA DİĞER SÖZLÜKLER İÇİN DE TAŞINABİLİR ÇALIŞMA YAPARIZ”

TDK’nin diğer sözlük uygulamalarına da talep gelmesi durumunda uygulama geliştirilebileceğini aktaran Gülsevin, “Genel ağ sistemi üzerinde ‘Derleme Sözlüğü’ var. Normalde bu sözlük 12 cilt. Bu veri tabanına gün içinde çok az kişi giriyor. 13’üncü yüzyıldan 19’uncu yüzyıla kadar gelen metinlerden derlenen ‘Tarama Sözlüğü’ var. Basılı olarak da bu sözlük mevcut ama günde 100 bin kişinin ihtiyacı olan bir sözlük değil. Onlar şimdilik genel ağ sistemi üzerinde duruyorlar. Keşke o tür sözlüklerimize de günde bin kişi giriyor olsa da biz de bu sözlükleri de ihtiyaç olarak görüp uygulamalarını yaptırsak. Talebe bağlı” diye konuştu.

“SÖZLÜĞÜMÜZ ENGELLİ BİREYLERİ DE DÜŞÜNEREK YAPILDI”

Engelli bireylerin de uygulamayı kolayca kullanabileceğini belirten Gülsevin, uygulamanın gerekli düzenlemelerle ilerleyen dönemlerde geliştirilebileceğinin sinyallerini verdi. Gülsevin, “Genel ağ sitemizde ne varsa, Android ve IOS uygulamalarımızda da var. Genel ağ üzerinde sesli iletim de mevcut. Tıklandığı zaman okuyor. Aynı okuma bu uygulamamızda da mevcut. Ayrıca parmak alfabesiyle de sözcük gösterilebiliyor. Şu an için uygulamada olanlar bunlar. İleride imkânlar olursa bütün sözlük de okutulabilir. Şu anda ihtiyacı karşıladığını düşünüyoruz. Sözlüğümüz engelli bireyler de düşünülerek yapıldı” dedi.

“KEŞKE ÇOK ÖNCEDEN YAPILMIŞ OLSAYDI”

Mobil uygulamanın kolaylıklarından bahseden Gülsevin, işlerin sırayla ilerlediğini belirterek konu hakkında yeni çalışmalar yapılabileceğine değindi. Gülsevin, “Keşke çok önceden yapılmış olsaydı. Tabii ki işler sırayla gidiyor. Bu sıralamanın içinde şimdi sıranın bu uygulamaya geldiğini düşünelim. Elbette 5-10 sene önce olmuş olsaydı bu ara süre içinde kullanıcılar verilere daha rahat ulaşabilirlerdi. Biz önümüze bakıyoruz. Bundan sonra neler yapabiliriz onları düşünüyoruz” ifadelerini kullandı.

“1-2 AY SONRA KESİN SONUÇLAR ORTAYA ÇIKAR”

Uygulamanın dönütlerinin 2 gün içinde alınabileceğini söyleyen Gülsevin, konunun takipçisi olacağını vurguladı. Gülsevin, “Teknik personelden aldığım bilgiye göre Android ve IOS sistemlerinde uygulama verilerini almak için 2 gün geçmesi gerekiyor. Bundan sonraki süreçte ilk başlangıç rakamları olarak önümüze çıkacak. 1-2 ay sonra kesin sonuçlar da ortaya çıkar. Net bilgiler verebilmek için biraz vakit geçmesi gerekiyor” şeklinde konuştu.

“TÜM ÇALIŞMALARIMIZ DEVAM EDİYOR”

TDK bünyesinde yapılan diğer çalışmalar hakkında da bilgi veren Gülsevin, “Bizim ‘Etimolojik Sözlük’ projemiz devam ediyor. 100 kişiye yakın yazar ve hakem grubumuz var. Aktif olarak çalışma devam ediyor. Nasipse bu sene içinde A ve B maddesini hatta belki C maddesini de genel ağ ortamında paylaşırız. Yayımlamak için A’dan Z’ye kadar hepsinin bitmesini beklemeyeceğiz. ‘Osmanlı Türkçesi Sözlüğü’ çalışmalarımız da devam ediyor. Genel ağ sayfasına uygun şekle getirmeye çalışıyoruz. Bu çalışma için zaman veremiyorum. Tüm çalışmalarımız devam ediyor, yayımlanacak çalışmalarımız da var” diye konuştu.

TÜRKÇE SÖZLÜK UYGULAMASI ŞU ADRESLERDEN İNDİRİLEBİLMEKTEDİR:

"Android: https://play.google.com/store/apps/details?id=com.mobilsozluk&hl=tr

IOS: https://apps.apple.com/tr/app/tdk-t%C3%BCrk%C3%A7es%C3%B6zl%C3%BCk/id1489913749?l=tr

(Emin Kuvat – Cem Geçim/İHA)