Dünya Çin’de tespit edilen ve birçok ülkeye yay?lan yeni ’korona virüs’ün neden oldu?u solunum hastal??? salg?n? ile mücadele yollar? ar?yor. Virüs ‘SARS-CoV-2’ olarak adland?r?l?yor ve neden oldu?u hastal??a 2019 korona virüs hastal??? veya ’Kovid-19’ ad? veriliyor. Kovid-19’un ?uanda dünya çap?nda 150 bin ki?iye bula?m?? olabilece?i dü?ünülüyor.

Dünya Sa?l?k Örgütünün 114’ten fazla ülkeye yay?lan bu virüsün ‘pandemi’ oldu?unu ilan etmesiyle tüm dünyada oldu?u gibi Türkiye’de de virüsle mücadelede ola?anüstü tedbirler uygulamaya konuluyor. Nükleerde virüsle mücadele için RT-PCR (Gerçek Zamanl? Ters Transkriptaz Polimeraz Zincir Reaksiyonu) ad? verilen nükleer enerjiye özgü bir tan? tekni?i bulunuyor. RT-PCR yöntemi, korona virüsü insanlarda ve virüsü bar?nd?rabilen hayvanlarda saatler içinde do?ru bir ?ekilde tespit etmeye ve tan?mlamaya yard?mc? olabiliyor.

RT-PCR, DNA onar?m?, hücre döngüsü kontrol noktas? ve iyonla?t?r?c? radyasyonun neden oldu?u programl? hücre ölümü ile ilgili gen ekspresyonunu tan?mlayan bu yöntemle virüse maruz kalma ve virüsün bula?ma yollar? hakk?nda da çok ?ey ö?renilebilece?i öngörülüyor. Bu yöntemle hastadan bir örnek al?n?yor ve laboratuvarda genetik kodu ç?kar?l?yor. Tekrar tekrar kopyalan?yor ve küçük miktarlar geni?letilerek virüsler tespit edilebilir hale getiriliyor.

IAEA HAREKETE GEÇT?

Uluslararas? Atom Enerjisi Ajans? (IAEA), yeni tip ’korona virüs’ün dünya çap?ndaki yay?l?m?yla mücadelede yard?m isteyen ülkelere nükleer türevli bu tan? teknikleri konusunda te?his kitleri, ekipman ve e?itim sa?layaca??n? aç?klad?. IAEA Genel Müdürü Mariano Grossi, "Ajans, yak?n geçmi?te de yap?ld??? üzere Ebola, Zika ve Afrika domuz ate?i gibi virüs krizlerine kar?? h?zl? tepki verme yetene?iyle gurur duyuyor. Korona virüs ile ba?a ç?kmak için uluslararas? çabalara katk?da bulunmak, salg?n devam etti?i sürece bizim için öncelik olmaya devam edecektir" dedi.

RT-PCR gibi nükleer türevli teknikler, Kovud-19’a neden olan virüsler gibi virüslerin h?zl? tespiti ve karakterizasyonu için önemli araçlar olarak nitelendirilirken, IAEA Nükleer T?p Doktoru Enrique Estrada Lobato, “Bu araçlar bu konuda kesinli?i sa?laman?n tek yoludur” ifadelerini kulland?.

Afrika, Asya, Latin Amerika ve Karayipler’de 14 ülke taraf?ndan talep edilen yard?m, enfeksiyonlar? kontrol alt?na almak için sarfedilen yo?un küresel çaban?n bir parças? olarak görülüyor. ?ki hafta içinde Seibersdorf, Avusturya’daki Birle?mi? Milletler Hayvan Üretimi ve Sa?l?k Laboratuvar? ve IAEA/G?da Tar?m Örgütü ortak giri?imi, bu tespit tekniklerinde ilk e?itim kursuna ev sahipli?i yapacak. IAEA, e?itim kursuna Kamboçya, Kongo Cumhuriyeti, Fildi?i Sahili, Etiyopya, Kenya, Madagaskar, Malezya, Mo?olistan, Filipinler, Sri Lanka, Tayland ve Vietnam’dan t?p ve veterinerlik uzmanlar?n?n kat?laca??n? belirtiyor. Latin Amerika ve Karayipler de dahil olmak üzere di?er ülkeler için ek bölgesel kurslar da düzenlenecek. E?itim program?nda örnekleme ve analiz s?ras?nda sa?l?k ve veterinerlik çal??anlar?n? korumak ve daha fazla bula?may? önlemek için biyogüvenlik sistemleri ve

biyo-emniyet prosedürleri yer al?yor. Kat?l?mc?lara ki?isel koruma ekipman?, özel te?his reaktifleri ve laboratuvar sarf malzemeleri ile acil durum araç kitleri verilecek. Baz? ulusal laboratuvarlara biyogüvenlik dolaplar? ve RT-PCR cihazlar? gibi ek ekipmanlar da verilecek.

VETER?NERLER DE E??T?ME DAH?L ED?L?YOR

Kovid-19’da oldu?u gibi zoonotik hastal?klara neden olan virüslerin (hayvanlarda geli?ip insanlara yay?labilen hastal?klar) erken te?hisi konusunda haz?rl?kl? olmalar?n? sa?lamak amac?yla veteriner uzmanlar da bu e?itime dahil ediliyor. Kat?l?mc?lar, ’Kovid-19’a neden olan yeni nesil SARS-CoV-2 virüsü ve ?iddetli Akut Solunum Sendromu (SARS) ve Ortado?u Solunum Sendromu’na (MERS) neden olan di?er virüsler gibi korona virüslerin de yay?lmas?nda rol oynayan evcil ve vah?i hayvanlar? test etmek üzere e?itilecekler.

IAEA-FAO’nun G?da ve Tar?mda Nükleer Teknikler Ortak Program?/Hayvan Sa?l??? ve Üretimi Bölümü Ba?kan? Gerrit Viljoen, “Orada önceden ne oldu?unu biliyorsan?z, a?? geli?tirerek veya te?his ve tespit kapasitenizi art?rarak proaktif olarak haz?rlanmak için zaman?n?z var” diye konu?tu.

NÜKLEER TEKN?KLER?N ÖNEML? ROLÜ

Bu durum nükleerin ilk kez hastal?k sorunlar?n? ele ald??? anlam?na gelmiyor. Radyasyon, tsetse sinekleri gibi ölümcül böcekleri kontrol etmek için mevcut olan en çevre dostu yöntemlerden biri oldu. Afrika’n?n baz? bölgelerindeki tsetse sinek sorunu, bu yöntemle tamamen ortadan kald?r?ld?. Bu sinek, uyku hastal??? yoluyla her y?l milyonlarca hayvan? ve binlerce insan? öldürüyor. Bunu ortadan kald?rmak sadece hayat kurtarm?yor ayn? zamanda milyarlarca dolar?n kayb?n? da önlemek anlam?na geliyor.

TÜRK?YE’DE YERL? PCR KULLANILMAYA BA?LADI

Sa?l?k Bakanl??? taraf?ndan ’Kovid-19’ için geli?tirilen yerli tan? kitine ili?kin laboratuvar görüntüleri payla??lm??t?. Konuya ili?kin bilgi veren Ulusal Viroloji Laboratuvar? Sorumlusu Doç. Dr. Gülay Korukluo?lu, yerli üretim kiti ile tan? koyma süresinin ciddi ?ekilde dü?tü?üne i?aret ederek, Dünya Sa?l?k Örgütü (DSÖ) ve dünyadaki baz? merkezlerin korona virüsle ilgili baz? spesifik testleri tasarlayarak yay?mlad?klar?n? hat?rlatt?. Korukluo?lu, “Bunlar DSÖ literatüründe yer al?yordu. ’Kovid-19’a yönelik gerçek zamanl? PCR testini uygulamaya sokabili rmiyiz diye ara?t?rd?k" diyerek yerli üretim kitinin geli?tirilerek laboratuvarda rutin uygulamaya konuldu?unu, ?uanda bu kitte ?üpheli gönderilen olas? vaka tan?m?na uygun örneklerin analizinin yap?ld???n? dile getirdi.

Korukluo?lu, “?uanda bu geli?tirmi? oldu?umuz kitte ?üpheli gönderilen olas? vaka tan?m?na uygun örneklerin analizi yap?lmaktad?r. Örnek geldikten sonra örne?in bir haz?rlanma süreci vard?r. Daha sonra PCR dedi?imiz moleküler testin kendisi yakla??k 90 dakika sürmekte” dedi.

(?HA)