Dünya Çin’de tespit edilen ve birçok ülkeye yayılan yeni ’korona virüs’ün neden olduğu solunum hastalığı salgını ile mücadele yolları arıyor. Virüs ‘SARS-CoV-2’ olarak adlandırılıyor ve neden olduğu hastalığa 2019 korona virüs hastalığı veya ’Kovid-19’ adı veriliyor. Kovid-19’un şuanda dünya çapında 150 bin kişiye bulaşmış olabileceği düşünülüyor.

Dünya Sağlık Örgütünün 114’ten fazla ülkeye yayılan bu virüsün ‘pandemi’ olduğunu ilan etmesiyle tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de virüsle mücadelede olağanüstü tedbirler uygulamaya konuluyor. Nükleerde virüsle mücadele için RT-PCR (Gerçek Zamanlı Ters Transkriptaz Polimeraz Zincir Reaksiyonu) adı verilen nükleer enerjiye özgü bir tanı tekniği bulunuyor. RT-PCR yöntemi, korona virüsü insanlarda ve virüsü barındırabilen hayvanlarda saatler içinde doğru bir şekilde tespit etmeye ve tanımlamaya yardımcı olabiliyor.

RT-PCR, DNA onarımı, hücre döngüsü kontrol noktası ve iyonlaştırıcı radyasyonun neden olduğu programlı hücre ölümü ile ilgili gen ekspresyonunu tanımlayan bu yöntemle virüse maruz kalma ve virüsün bulaşma yolları hakkında da çok şey öğrenilebileceği öngörülüyor. Bu yöntemle hastadan bir örnek alınıyor ve laboratuvarda genetik kodu çıkarılıyor. Tekrar tekrar kopyalanıyor ve küçük miktarlar genişletilerek virüsler tespit edilebilir hale getiriliyor.

IAEA HAREKETE GEÇTİ

Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (IAEA), yeni tip ’korona virüs’ün dünya çapındaki yayılımıyla mücadelede yardım isteyen ülkelere nükleer türevli bu tanı teknikleri konusunda teşhis kitleri, ekipman ve eğitim sağlayacağını açıkladı. IAEA Genel Müdürü Mariano Grossi, "Ajans, yakın geçmişte de yapıldığı üzere Ebola, Zika ve Afrika domuz ateşi gibi virüs krizlerine karşı hızlı tepki verme yeteneğiyle gurur duyuyor. Korona virüs ile başa çıkmak için uluslararası çabalara katkıda bulunmak, salgın devam ettiği sürece bizim için öncelik olmaya devam edecektir" dedi.

RT-PCR gibi nükleer türevli teknikler, Kovud-19’a neden olan virüsler gibi virüslerin hızlı tespiti ve karakterizasyonu için önemli araçlar olarak nitelendirilirken, IAEA Nükleer Tıp Doktoru Enrique Estrada Lobato, “Bu araçlar bu konuda kesinliği sağlamanın tek yoludur” ifadelerini kullandı.

Afrika, Asya, Latin Amerika ve Karayipler’de 14 ülke tarafından talep edilen yardım, enfeksiyonları kontrol altına almak için sarfedilen yoğun küresel çabanın bir parçası olarak görülüyor. İki hafta içinde Seibersdorf, Avusturya’daki Birleşmiş Milletler Hayvan Üretimi ve Sağlık Laboratuvarı ve IAEA/Gıda Tarım Örgütü ortak girişimi, bu tespit tekniklerinde ilk eğitim kursuna ev sahipliği yapacak. IAEA, eğitim kursuna Kamboçya, Kongo Cumhuriyeti, Fildişi Sahili, Etiyopya, Kenya, Madagaskar, Malezya, Moğolistan, Filipinler, Sri Lanka, Tayland ve Vietnam’dan tıp ve veterinerlik uzmanlarının katılacağını belirtiyor. Latin Amerika ve Karayipler de dahil olmak üzere diğer ülkeler için ek bölgesel kurslar da düzenlenecek. Eğitim programında örnekleme ve analiz sırasında sağlık ve veterinerlik çalışanlarını korumak ve daha fazla bulaşmayı önlemek için biyogüvenlik sistemleri ve

biyo-emniyet prosedürleri yer alıyor. Katılımcılara kişisel koruma ekipmanı, özel teşhis reaktifleri ve laboratuvar sarf malzemeleri ile acil durum araç kitleri verilecek. Bazı ulusal laboratuvarlara biyogüvenlik dolapları ve RT-PCR cihazları gibi ek ekipmanlar da verilecek.

VETERİNERLER DE EĞİTİME DAHİL EDİLİYOR

Kovid-19’da olduğu gibi zoonotik hastalıklara neden olan virüslerin (hayvanlarda gelişip insanlara yayılabilen hastalıklar) erken teşhisi konusunda hazırlıklı olmalarını sağlamak amacıyla veteriner uzmanlar da bu eğitime dahil ediliyor. Katılımcılar, ’Kovid-19’a neden olan yeni nesil SARS-CoV-2 virüsü ve Şiddetli Akut Solunum Sendromu (SARS) ve Ortadoğu Solunum Sendromu’na (MERS) neden olan diğer virüsler gibi korona virüslerin de yayılmasında rol oynayan evcil ve vahşi hayvanları test etmek üzere eğitilecekler.

IAEA-FAO’nun Gıda ve Tarımda Nükleer Teknikler Ortak Programı/Hayvan Sağlığı ve Üretimi Bölümü Başkanı Gerrit Viljoen, “Orada önceden ne olduğunu biliyorsanız, aşı geliştirerek veya teşhis ve tespit kapasitenizi artırarak proaktif olarak hazırlanmak için zamanınız var” diye konuştu.

NÜKLEER TEKNİKLERİN ÖNEMLİ ROLÜ

Bu durum nükleerin ilk kez hastalık sorunlarını ele aldığı anlamına gelmiyor. Radyasyon, tsetse sinekleri gibi ölümcül böcekleri kontrol etmek için mevcut olan en çevre dostu yöntemlerden biri oldu. Afrika’nın bazı bölgelerindeki tsetse sinek sorunu, bu yöntemle tamamen ortadan kaldırıldı. Bu sinek, uyku hastalığı yoluyla her yıl milyonlarca hayvanı ve binlerce insanı öldürüyor. Bunu ortadan kaldırmak sadece hayat kurtarmıyor aynı zamanda milyarlarca doların kaybını da önlemek anlamına geliyor.

TÜRKİYE’DE YERLİ PCR KULLANILMAYA BAŞLADI

Sağlık Bakanlığı tarafından ’Kovid-19’ için geliştirilen yerli tanı kitine ilişkin laboratuvar görüntüleri paylaşılmıştı. Konuya ilişkin bilgi veren Ulusal Viroloji Laboratuvarı Sorumlusu Doç. Dr. Gülay Korukluoğlu, yerli üretim kiti ile tanı koyma süresinin ciddi şekilde düştüğüne işaret ederek, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ve dünyadaki bazı merkezlerin korona virüsle ilgili bazı spesifik testleri tasarlayarak yayımladıklarını hatırlattı. Korukluoğlu, “Bunlar DSÖ literatüründe yer alıyordu. ’Kovid-19’a yönelik gerçek zamanlı PCR testini uygulamaya sokabili rmiyiz diye araştırdık" diyerek yerli üretim kitinin geliştirilerek laboratuvarda rutin uygulamaya konulduğunu, şuanda bu kitte şüpheli gönderilen olası vaka tanımına uygun örneklerin analizinin yapıldığını dile getirdi.

Korukluoğlu, “Şuanda bu geliştirmiş olduğumuz kitte şüpheli gönderilen olası vaka tanımına uygun örneklerin analizi yapılmaktadır. Örnek geldikten sonra örneğin bir hazırlanma süreci vardır. Daha sonra PCR dediğimiz moleküler testin kendisi yaklaşık 90 dakika sürmekte” dedi.

(İHA)